Κωδικοποιούμε στη συνέχεια ορισμένες πρακτικές πληροφορίες για νέους συναδέλφους που ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά στον χώρο του υποτιτλισμού. Οι απορίες είναι πολλές, οι ερωτήσεις που δεχόμαστε συχνές και επαναλαμβανόμενες, ελπίζουμε λοιπόν τα παρακάτω να αποτελέσουν ένα πρώτο μικρό βοήθημα γενικής χρήσης (το οποίο θα υπάρχει στο εξής μόνιμα αναρτημένο στους Επαγγελματικούς Οδηγούς του Συλλόγου). Για ειδικότερα ζητήματα, εξυπακούεται ότι ο Σύλλογος είναι πάντα στη διάθεση παλιότερων, νεότερων ή και επίδοξων συναδέλφων.
Έναρξη επαγγέλματος και επιλογές ασφάλισης
Ως υποτιτλιστές, έχουμε την πολυτέλεια να επιλέξουμε τον ασφαλιστικό μας φορέα, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους μεταφραστές συναδέλφους μας. Κάνοντας έναρξη επαγγέλματος, λοιπόν, μπορούμε να επιλέξουμε να γραφτούμε στο ΙΚΑ ή στον ΟΑΕΕ, έχοντας φυσικά στο μυαλό μας ότι και τα δυο ταμεία έχουν τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματά τους. Η σημαντικότερη διαφορά τους είναι ότι, σε αντίθεση με τον ΟΑΕΕ, το ΙΚΑ δεν απαιτεί την πληρωμή ενός συγκεκριμένου ποσού κάθε δυο μήνες, αλλά μας επιβαρύνει με μια χρέωση της τάξης του 12,22% για κάθε τιμολόγιο που κόβουμε.
Στην αρχή της σταδιοδρομίας μας, και από τη στιγμή που δεν έχουμε κάποια άλλη επαγγελματική δραστηριότητα που να μας δεσμεύει να εγγραφούμε στον ΟΑΕΕ, είναι σοφότερο να επιλέξουμε το ΙΚΑ. Η οικονομική ανάσα που μας προσφέρει είναι σημαντική, και οι διαφορές στην ασφάλιση δεν είναι σπουδαίες σε σύγκριση με τον ΟΑΕΕ. Αν και κάποιοι εργοδότες ίσως φανούν αρνητικοί στο άκουσμα ότι υπαγόμαστε στο ΙΚΑ, καθώς επιβαρύνονται και οι ίδιοι με μια επιπλέον χρέωση 15% για κάθε τιμολόγιο, όλες οι μεγάλες εταιρείες υποτιτλισμού και τα φεστιβάλ συνεργάζονται εδώ και χρόνια με συναδέλφους που υπάγονται στο ΙΚΑ, καταβάλλοντάς τους κανονικά τα ένσημα που δικαιούνται χωρίς να έχει υπάρξει πρόβλημα στις επαγγελματικές τους σχέσεις.
Σε περίπτωση που εγγράφουμε στο ΙΚΑ, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι δεν αλλάζει το φορολογικό μας καθεστώς. Εξακολουθούμε να θεωρούμαστε ελεύθεροι επαγγελματίες και να φορολογούμαστε ως τέτοιοι: επειδή υπαγόμαστε στο ΙΚΑ, δεν σημαίνει ότι αυτόματα φορολογούμαστε ως μισθωτοί.
* Για λεπτομέρειες σχετικά με την έναρξη επαγγέλματος υποτιτλιστή στο ΙΚΑ, δείτε εδώ
Αμοιβές
Οι αμοιβές στον χώρο κυμαίνονται από 0,70 μέχρι και 2,5 ευρώ ανά λεπτό βίντεο. Οι μεγάλες αυτές αποκλίσεις στις τιμές έχουν να κάνουν φυσικά τόσο με τον εργοδότη όσο και με το μέσο για το οποίο εργαζόμαστε και το πρόγραμμα που υποτιτλίζουμε. Κατά κανόνα, τα φεστιβάλ και οι κινηματογραφικοί διανομείς πληρώνουν καλύτερα από την τηλεόραση και τα διαδικτυακά κανάλια, αλλά καθυστερούν περισσότερο να καταβάλουν τις αμοιβές και δεν προσφέρουν τόσο σταθερή εργασία.
Αν και τα 0,70 ευρώ ανά λεπτό βίντεο είναι ήδη μια τρομερά χαμηλή αμοιβή που θα μας αποφέρει μόλις 42 ευρώ καθαρά για μια ταινία 90 λεπτών (αν αφαιρέσουμε το 20% της παρακράτησης φόρου και το 12,22% του ΙΚΑ), οποιαδήποτε αμοιβή κάτω από αυτό το όριο είναι καθαρή εκμετάλλευση, και αν το καλοσκεφτούμε, δεν μας συμφέρει ούτε καν να μπούμε στον πειρασμό να τη δεχτούμε. Κανονικά, θα έπρεπε να ζητάμε αμοιβές της τάξης των 2 ευρώ ανά λεπτό βίντεο (βλ. σχετικά τις Κατώτατες Αποδεκτές Αμοιβές του ΣΜΕΔ), αλλά, έτσι όπως είναι η κατάσταση, ακόμα και τα 0,80 με 0,95 ευρώ μπορούν υπό όρους να γίνουν αποδεκτά, όταν μιλάμε φυσικά για ταινίες που θα προβληθούν στην τηλεόραση και το διαδίκτυο, και εργαζόμαστε για κάποια εταιρεία υποτιτλισμού. Αν εργαζόμαστε απευθείας για κάποιο κανάλι, από τη στιγμή που δεν υπάρχει μεσάζοντας, η αμοιβή μας πρέπει να είναι σημαντικά μεγαλύτερη, και η διαπραγμάτευσή μας πρέπει να γίνεται σε τελείως διαφορετική βάση.
Οι αμοιβές για τις σειρές και τα ντοκιμαντέρ στις περισσότερες εταιρείες υποτιτλισμού είναι υψηλότερες απ’ ό,τι για τις ταινίες, αφού τα προγράμματα αυτά έχουν περισσότερη ομιλία και περισσότερους υπότιτλους. Ένα επεισόδιο σειράς που διαρκεί 40 με 45 λεπτά μπορεί να φτάσει μέχρι και τους 600 διπλούς υπότιτλους, σε αντίθεση με μια μέση ταινία 90 λεπτών που δεν ξεπερνά τους 1.000, από τους οποίους οι μισοί σχεδόν είναι μονοί. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ταινίες των 90 λεπτών που φτάνουν τους 1500 υπότιτλους και επεισόδια σειρών των 40 λεπτών που φτάνουν τους 400, αλλά μιλάμε πάντα για τον μέσο όρο.
Μια άλλη διάκριση στις αμοιβές είναι η ύπαρξη σεναρίου ή όχι. Αν και τα σενάρια έχουν αντικατασταθεί τα τελευταία χρόνια από απλές λίστες διαλόγων, είναι προτιμότερο να κάνουμε τις μεταφράσεις με τη βοήθειά τους παρά να βασιζόμαστε μόνο στην ακοή μας. Εξάλλου, η αύξηση στην αμοιβή μας όταν δεν υπάρχει σενάριο ή λίστα διαλόγων είναι τόσο μικρή που δεν κερδίζουμε κάποιο ουσιαστικό ποσό. Το μικρό οικονομικό κέρδος που θα έχουμε δεν είναι αρκετό για να καλύψει τον επιπλέον χρόνο που θα σπαταλήσουμε στη μετάφραση ή τα λάθη που ενδέχεται να κάνουμε.
Εταιρείες υποτιτλισμού
Οι κύριοι εργοδότες στον χώρο μας είναι οι εταιρείες υποτιτλισμού. Υπάρχουν κάποιοι συνάδελφοι που εργάζονται ως εσωτερικοί υποτιτλιστές σε τηλεοπτικά κανάλια και κάποιοι άλλοι που συνεργάζονται απευθείας με αρκετά μικρά φεστιβάλ, αλλά πρόκειται για τη μειοψηφία. Ακόμα και στην περίπτωση της Nova, η οποία έχει φτιάξει δικό της τμήμα υποτιτλισμού προσλαμβάνοντας η ίδια απευθείας τους υποτιτλιστές που χρειάζεται χωρίς να συνεργάζεται με εξωτερικές εταιρείες, η δομή, οι αμοιβές και οι συνθήκες εργασίας εκεί είναι τέτοιες που την κάνουν να μοιάζει περισσότερο με εταιρεία υποτιτλισμού παρά με ανεξάρτητο φορέα. Όπως έχουν μέχρι στιγμής τα πράγματα, λοιπόν, είναι δυστυχώς πολύ δύσκολο να επιβιώσει επαγγελματικά κάποιος υποτιτλιστής που δεν συνεργάζεται τουλάχιστον με μία εταιρεία υποτιτλισμού, όσο καλά δικτυωμένος κι αν είναι. Εξαιρέσεις φυσικά υπάρχουν, αλλά εμάς μας αφορά ο κανόνας.
Οι εταιρείες υποτιτλισμού δεν ακολουθούν κάποιο κοινό κώδικα, ούτε κάποιους κοινούς κανόνες: κάποιες έχουν πολύ αυστηρά ποιοτικά κριτήρια, άλλες όχι, κάποιες απαιτούν οι εργαζόμενοί τους να δουλεύουν αποκλειστικά γι’ αυτές, άλλες δεν έχουν πρόβλημα να παίρνουμε κι άλλες δουλειές, κάποιες έχουν πολύ αυστηρές προθεσμίες, άλλες είναι ελαστικές, κάποιες αρνούνται να δώσουν άδεια πάνω από μία βδομάδα, άλλες πάλι μπορούν να αφήσουν ελεύθερο έναν υποτιτλιστή μέχρι και έναν μήνα, κάποιες πληρώνουν μέχρι το τέλος του επόμενου μήνα, κάποιες μπορεί να κάνουν και ενάμιση χρόνο... Με άλλα λόγια, από τη στιγμή που δεν υπάρχει κάποια ρυθμιστική αρχή που να επιβλέπει τη λειτουργία τους και τις συνθήκες εργασίας, η κατάσταση δεν είναι απλώς ρευστή – είναι σχεδόν χαοτική. Είναι στο χέρι μας να βρούμε μια εταιρεία που να ταιριάζει περισσότερο με τις ανάγκες μας, κάνοντας τις λιγότερες δυνατές παραχωρήσεις, αλλά δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες: η πλειοψηφία των εταιρειών δεν νοιάζονται ούτε για την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος, ούτε για τις εργασιακές συνθήκες που παρέχουν στους εργαζόμενους τους.
Εργασιακές σχέσεις, συμβάσεις και πνευματικά δικαιώματα
Όπως προαναφέραμε, λόγω της χαοτικής κατάστασης που επικρατεί στο χώρο, αν και θεωρούμαστε ελεύθεροι επαγγελματίες και φορολογούμαστε ως τέτοιοι, η εξάρτησή μας από τις εταιρείες για τις οποίες εργαζόμαστε μας μετατρέπει ουσιαστικά σε μισθωτούς. Πολλοί συνάδελφοι ίσως διαφωνήσουν με αυτή τη θέση, αλλά οι περισσότεροι από αυτούς δεν εργάζονται αποκλειστικά ως υποτιτλιστές: αν κάποιος θέλει να έχει ως κύρια απασχόλησή του τον υποτιτλισμό, είναι υποχρεωμένος να συνεργάζεται σε εβδομαδιαία βάση με μία ή δύο εταιρείες που θα του παρέχουν σταθερό όγκο δουλειάς. Οι αμοιβές μας δυστυχώς δεν είναι αρκετά υψηλές για να επιβιώσουμε δουλεύοντας αποκλειστικά με μικρά φεστιβάλ ή ευκαιριακούς πελάτες.
Μία από τις θετικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων είναι ότι οι περισσότερες από τις μεγάλες εταιρείες υποτιτλισμού υπογράφουν πλέον συμβάσεις με τους υποτιτλιστές τους. Οι συμβάσεις που προτείνονται από τις περισσότερες εταιρείες δεν είναι οι καλύτερες δυνατές, αλλά είναι σίγουρα προτιμότερες από το καθεστώς μηδενικής αναγνώρισης που ακολουθούν κάποιες άλλες εταιρείες. Αν και με τις συμβάσεις αυτές συχνά παραχωρούμε τα πνευματικά δικαιώματα του έργου μας στις εταιρείες, έχουμε ένα νομικό έγγραφο που αποδεικνύει ότι όντως εργαζόμαστε γι’ αυτές και τη δυνατότητα να φορολογηθούμε ως μισθωτοί, αν το 70% των εσόδων μας προέρχεται μόνο από μία εταιρεία και έχουμε μέχρι και τρεις εργοδότες. Για έναν συνάδελφο που μόλις ξεκινάει τη σταδιοδρομία του και δεν έχει προλάβει ακόμα να δικτυωθεί αρκετά, αυτή η ρύθμιση προσφέρει σημαντική οικονομική βοήθεια.
Καλή αρχή σε όλες και όλους!
